‘Dé moeder bestaat niet’
Musical MELK toont de vele facetten van het moederschap
MELK is de kernachtige titel van de nieuwe musical van NANOEK, de stichting die zich tot doel stelt het Nederlandse musicalgenre te innoveren. Een collectief van schrijvers, musici en acteurs belicht in de voorstelling de vele vormen van en variaties op het thema moederschap. Regisseur Anouk Beugels en actrice Mylène d’Anjou vertellen over de prikkelende productie voor vrouwen én mannen waarin ook mag worden gelachen. ‘Dé moeder bestaat niet.’
Nog niets eens zo lang geleden, in de wurgend burgerlijk-gezellige jaren vijftig van de vorige eeuw, gold het moederschap als een zegening voor het gezin, in het bijzonder voor de (huis)vrouw zelf. Menig feministische golf later is er veel veranderd en is het beeld van de vrouw als onvoorwaardelijke oermoeder danig gekanteld. Of toch niet?
MELK, de nieuwe ‘Motherfokking’ musical van het Nanoek, licht de vele facetten van het eigentijds moederschap, vergezeld van een veelzeggende boodschap: ‘Niemand is van nature moeder; je wordt het. Met vallen en opstaan.’
Net zoals in de vorige succesvolle productie Lokroep, waarin het actuele thema van #Metoo prikkelend, provocerend en humoristisch werd behandeld, daagt ook MELK het publiek uit tot discussie en (zelf)reflectie. Anouk Beugels, bedenker en regisseur van MELK en actrice/cabaretier Mylène d’Anjou, putten daarbij niet zelden uit eigen ervaring – beiden zijn moeder van een dochter.
Anouk: “Na Lokroep, waarbij we bijna voorliepen op de ontwikkelingen rond #Metoo, wilden we weer een voorstelling maken met een actueel gegeven. We kwamen uit op het moederschap. Is dat dan zo’n eigentijds onderwerp? Ja, het blijkt super actueel. Iedereen gaat er van uit dat alles rond het moederschap steevast mooi is, soepel verloopt en goed is geregeld. Maar als je doorvraagt is dat vaak helemaal niet zo.”
Ze vervolgt: “Ik wil nu de voorstelling maken die ik zelf had willen zien tijdens alle fasen van mijn moederschap waarin ik me vaak eenzaam heb gevoeld. En voortdurend heb gedacht dat ik aan iets moest voldoen waarvan ik niet wist of het me zou lukken. Het ging om mijn eigen identiteit in combinatie met mijn nieuwe rol van moeder. Maar ook: wat verwacht de maatschappij van je? Welke invloed heeft het op je relatie?”
Mylène: “Er bestaat anno 2023, alle feministische bewegingen ten spijt, nog altijd een ideaalbeeld van de moeder – lief, geduldig, gedienstig. Die opvattingen over het moederschap zijn in vele kringen rechtovereind gebleven en erg hardnekkig. Mijn dochter is zestien, maar ik ben al die jaren nooit gedienstig en moederlijk lief door het leven gegaan. Er is veel aan de klassieke moederrol waar ik niet zo veel mee heb. Dan kun je denken: oei, ik ben geen moeder, maar dat is helemaal niet zo. Je moet alleen steeds opboksen tegen het clichébeeld van dé moeder. Maar dé moeder bestaat niet.”
MELK wil in die zin een mozaïek zijn van de vele vormen die het moederschap kent. De variaties zijn eindeloos: de vrouw die wanhopig de autokofferbak opzoekt als enige plek waar ze niets meer hoeft. Ouders die een kind verliezen, bijvoorbeeld door wiegendood. Of het stel dat door de onvruchtbaarheid van de man geen kinderen kan krijgen. Of de eigen moeder die dementeert. Maar ook de gang van moeder en dochter naar de abortuskliniek waar demonstranten voor de deur protesteren. Of het moederschap bezien vanuit een niet-klassiek heterokoppel met alle complicaties van dien. En de vraag of je eigenlijk wel of geen kinderen wilt en wel of niet moeder wil zijn. Bovendien: wie mag zich de titel van moeder toe-eigenen?
Anouk: “In die scene spoelen we tevens terug naar 1974, de tijd van Dolle Mina en Baas in eigen buik. We laten zien dat er in een halve eeuw ten opzichte van abortus qua standpunten weinig is veranderd. Tijdens het maakproces wilden sommige schrijvers Pro Life geen stem geven in de musical. Ik heb daar persoonlijk begrip voor, maar het is te gemakkelijk om mensen af te serveren. Dan heb je weer geen gesprek. Ik heb me trouwens goed over abortus ingelezen – er was zoveel dat ik niet wist. Ik had stiekem ook het beeld dat het vooral om jonge, naïeve vrouwen ging, maar dat is helemaal niet zo.”
“Ooit heb ik een voorstelling over mijn eigen moederschap gemaakt. Na afloop werd me gevraagd: ‘En, waar is je dochter nu?’ Ik was geschokt. Alsof m’n dochter achter in de kleedkamer lag met een speen gedoopt in de suiker en de jenever. Ik zei: ze is thuis in haar eigen bedje. ‘O, dus de vader past op’, werd er geconcludeerd. Nee, zei ik, die man woont ook in dat huis. Dan denk ik: we zijn echt wel opgeschoten, maar nog niet voldoende klaarblijkelijk.”
Anouk en Mylène worden, zo ervaren beiden, als ‘andere’ moeders beschouwd. “Ik haal mijn identiteit niet volledig uit mijn moederschap”, zegt Anouk. ,”Natuurlijk zijn die moeders er ook en dat is prima. Al krijgen zij ook weer commentaar: je bent alleen maar huisvrouw. De buitenwereld bepaalt dikwijls wat voor moeder je bent en, erger, wat voor moeder je zou moeten zijn.
“De kwetsbaarste fase is het begin van het moederschap. Je weet niet waar je aan begint, het is een sprong in het diepe. Je moet het vooral allemaal heel erg leuk vinden, maar dat is het natuurlijk lang niet altijd. Vergeet je niet te genieten, hoor je vaak. Dan denk ik: wat is nou impliciet de boodschap die we daarmee de hele tijd afgeven? Ik vind het trouwens ook bizar dat iedereen altijd maar denkt alles over je kind te kunnen zeggen. Al die ongevraagde adviezen en opmerkingen. ‘O, heb je die naam gekozen?’, ‘Pas je wel goed op’ en ‘Je moet zus en zo.’ Tot de keuze van de kleertjes aan toe.”
Mylène: “Je krijgt altijd commentaar. Of je bent geen goede vrouw, of geen goede moeder. Of allebei.”
Anouk: “Als ik met een klassiek oog naar mijn partner en mij kijk is hij een betere moeder. De rust, reinheid en regelmaat komt van hem. Er zijn, kortom, zoveel vormen van moederschap. Overigens: hij zorgt mede voor onze dochter vanaf haar vierde jaar. Maar als ik overlijd, speelt hij in juridische zin geen enkele rol in haar leven. Dat is toch heftig?! Op dit gebied valt er nog zoveel te regelen.”
Mylène: “Als er iets met het kind op school is bellen ze traditioneel de moeder. Dat is zo’n gekke reflex – ze moeten meteen de moeder hebben.”
MELK wil, benadrukken Anouk en Mylène, met een ‘toegankelijke en lichte toon’ langs zware onderwerpen scheren. De voorstelling is bedoeld voor vrouwen én mannen want, zegt Mylène, “moederschap is ook een verbindend thema. Iedereen heeft een moeder tenslotte. Het is niet zo dat je na afloop van de voorstelling zwaar depressief naar huis gaat. Alsjeblief niet zeg.”
Van alle betweters van buitenaf die zich na de geboorte op moeder en kind storten met geheel ongevraagde raadgevingen neemt de commercie volgens Anouk en Mylène bepaald een prominente plaats in. Anouk: “Er zit aan het moederschap een complete commerciële wereld vast die het moederschap ophemelt. Je bent een speelbreker als je niet uitsluitend in roze of blauw denkt.”
En Mylène: “Er wordt ook vaak handig ingespeeld op je schuldgevoel. Als je dit of dit niet aanschaft overlijdt je kind misschien wel aan wiegendood. Ook zo een: ik moest mijn baby’tje vooral in onze slaapkamer laten slapen. Nou, na een paar nachten hebben we haar weer in haar kamertje gelegd. Die kleine hield me volstrekt uit mijn slaap met al die geluidjes. Toch weet ik nog dat ik dacht: ben ik nou een slechte moeder?”
Mylène: “Ik kreeg destijds allerlei boeken en magazines. Oei ik groei, Ouders van nu, dat werk. En alles geïllustreerd met een ezeltje met een hoedje op of een gansje met een pluutje. Lieve help, ik ben als moeder niet ineens achterlijk geworden. Ik hoef geen leuke giraffe, ik ben geen debiel nu ik een kind heb. Ik zoek gewoon informatie.”
De musical MELK, is op 4 november te zien in Abcoude. Met nog een warme aanbeveling van de makers: “Na het zien van de musical kijk je met een andere blik naar je moeder, jezelf en die irritante vrouw met het krijsende kind in het vliegtuig.” Daarbij is MELK een pleidooi om moederschap iets te laten zijn dat in vele kleuren en vormen komt. Iets dat ons zou moeten en kunnen verbinden – iedereen komt uit een moeder, iedereen krijgt in zijn of haar leven hoe dan ook te maken met deze thematiek.
